કામપ્રજાળણ નાચ કરે

એક દિવસ આનંદ ધર, હર હરદમ હરખાય;
કરન નાચ તાંડવ કજુ, બહુ બિધી કેફ બનાય.
ઘટ હદ બિજ્યા ઘૂંટી કે, આરોગે અવિનાશ;
લહર કેફ અનહદ લગી,પૂરણ નૃત્ય પ્રકાશ.
લિય સમાજ સબ સંગમે, ત્રયલોચન તતકાળ;
કાળરૂપ ભૈરવ કઠિન, દિયે તાળ વિકરાળ.
ઘોરરૂપ ઘટઘટ ભ્રમણ, ઊતયા-રમણ અકાલ;
કારણ જીવકો આક્રમણ, દમન-દૈત દ્દગ-ભાલ.
લખ ભૈરવ ગણ સંગ લિય, ડાકિની સાકિની ડાર;
જબર જુથ્થ સંગ જોગણી, ભૂત પ્રેત ભેંકાર.

(છંદ-દુમિલા)
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.

ભભકે ગણ ભૂત ભયંકર ભૂતળ,નાથ અધંખર તે નખતે,
ભણકે તળ અંબર બાધાય ભંખર ગાજત જંગર પાંહ ગતે;
ડમરૂય ડડંકર બાહ જટંકર,શંકર તે કઈલાસ સરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૧)

હંડડં ખડડં બ્રહ્માંડ હલે, દડડં દડદા કર ડાક બજે,
જળળમ્ દ્દગ જ્વાલ કરાલ જરે,સચરં થડડં ગણ સાજ સજે;
કડકે ઘરની કડડં કડડં, હડડં મુખ નાથ ગ્રજંત હરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૨)

હદતાળ મૃદંગ હુહૂકટ, હાકટ ધાક્ટ ધીકટ નાદ ધરં ,
દ્રહદ્રાહ દિદીકટ વીકટ દોક્ટ, ફટ્ટ ફરંગટ ફેર ફરં;
ધધડે નગ ધોમ ધધા કર ધીકટ ઘેંઘટ ઘોર કૃતાલ ઘરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૩)

નટ તાંડવરો ભટ દેવ ઘટાં નટ ઊલટ ગૂલટ ધાર અજં,
ચહં થાક દુદૂવટ દૂવટ ખેંખટ, ગેન્ગટ ભૂ કઈલાસ ગ્રજં,
તત તાન ત્રિપુરારિ ત્રેન્કટ ત્રૂક્ટ, ભૂલટ ધૂહર ઠેક ભરે ;
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૪)

સહણાઈ છેન્છાંટ અપાર છટા,ચહુથાટ નગારાંય ચોબ રડે,
કરતાલ થપાટ ઝપાટ કટાકટ, ઢોલ ધમાકટ મેર ધડે ;
ઉમયા સંગ નાટ ગણં સર્વેશ્વર, ઈશ્વર થઇતતાં ઉચરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૫)

પહરી ગંગધાર ભેંકાર ભુજંગાય,ભાર અઢારાંય વૃક્ષ ભજે,
ગડતાળ અપાર ઊઠે પડઘા,ગઢ સાગર ત્રીણ બ્રહ્માંડ ગ્રજે,
હદભાર પગાંય હિમાચળ હાલત, હાલત નૃત્ય હજાર હરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૬)

બહ અંગ પરાં ધર ખાખ અડંબર,ડંબર સૂર નભં દવળા,
ડહકે ડહકં ડહકં ડમરુ બહ, ડૂહક ડૂહક થે બવળા;
હદપાળ કરાળ વિતાળરી હાકલ,પાવ ઉપાડત તાળ પરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૭)

બ્રહ્માદિક દેખ સતં ભ્રમના ભર, સુર તેત્રીશાંય પાવ સબે,
ખડડં કર હાસ્ય બ્રહ્માંડ ખડેડત, અંગ ઉમા અરધંગ અબે;
જગ જાવણ આવણ જોર નચાવણ,આવત ‘કાગ’ તણે ઉપરે,
પરમેશ્વર મોદ ધરી પશુપાળણ, કામપ્રજાળણ નાચ કરે-
જીય કામપ્રજાળણ નાચ કરે.(૮)

છપ્પય
કરત નાચ કઈલાસ, પાસ લહિ ભૂત પ્રમેશ્વર
ઓપત નભ આભાસ, ખાસ મધ ભાલ ખયંકર;
વાર કરણ વિશ્વાસ, દાસ કુળ કમળ દિવાકર.
પરમ હિમ ચહું પાસ, વાસ સમશાન વિશંભર;
દડ દડ દડ ડમરું બજે,હાસ્ય કરત ખડ ખડ સુ હર,
“કાગ” કો સંકટ ધહવા કજૂ,ધમ ધમ પદ ભર, ગરલધર!
–દુલા ભાયા કાગ(પૂજ્ય ભગત બાપુ)

काम प्रजारण नाच करे

।।दोहा।।
एक दिवस आनंद घर, हर हरदम हरखाय।
करन नाच तांडव कजु, बहु बिधि केफ बनाय।।१
घट हद ‘बिज्या’ घुंटिके, आरोगे अविनाश।
लहर केफ अनहद लगी, पूरण नृत्य प्रकाश।।२
लिय समाज सब संगमें, त्रयलोचन ततकाळ।
काळरुप भैरव कठीन, दिये ताळ विकराळ।।३
घोररुप घटघट भ्रमण, ऊतया-रमण अकाल।
कारण जीवको आक्रमण, दमण-दैत द्यग-भाल।।४
लख भैरव गण संग लीय, डाकीनी साकीनी डार।
जबर जुथ संग जोगणी, भूत प्रेत भेंकार।।५

।।छंद-दुर्मिला।।
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे,
भभके गण भूत भयंकर भुतळ, नाथ अधंखर ते नखते,
भणके तळ अंबर बाधाय भंखर, गाजत जंगर पांह गते ;
डमरुय डडंकर बाह जटंकर, शंकर ते कईलास सरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।1

हडडं खडडं ब्रह्मांड हले, दडडं दडदा कर डाक बजे,
जळळं दंग ज्वाल कराल जरे, सचरं थडडं गण साज सजे;
कडके धरणी कडडं कडडं, हडडं मुख नाथ ग्रजंत हरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।2

हदताळ मृदंग हुहूकट, हाकट धाकट धीकट नाद धरं,
द्रहद्राह दिदीकट वीकट दोकट, कट्ट फरंगट फेर फरं;
धधडे नग धोम धधा कर धीकट, धेंकट घोर कृताळ धरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।3

नट तांडवरो भट देव घटां नट उलट गूलट धार अजं,
चहँ थाक दुदूवट दूवट खेंखट, गेंगट भू कईलास ग्रजं;
तत तान त्रिपुरारि त्रेकट त्रुकट, भूलट धुहर ठेक भरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।4

सहणाई छेंछ अपार छटा, चहुथ नगारांय चोब रडे,
करताल थपाट झपाट कटाकट, ढोल धमाकट मेर धडे;
उमया संग नाट गणं सरवेश्वर, ईश्वर थईततां उचरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।5

पहरी गंगधार भेंकार भुजंगाय, भार अढारिंय वृक्ष भजे,
गडताळ अपार उठे पडघा, गढ सागर त्रीण ब्रह्मांड ग्रजे;
हदभार पगांय हिमाचळ हालत, हालत नृत्य हजार हरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।6

बह अंग परां धर खाख अडंबर डंबर सुर नभं दवळा,
डहके डहकं डहकं डमरु बह, डूहक डूहक थे बनळा;
हदपाळ कराळ विताळरी हाकल, पाव उपाडत ताळ परे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।7

ब्रह्मादिक देख सतं भ्रमना भर, सुर तेत्रीशांय पाव सबे,
खडडं कर हास्य ब्रह्मांड खडेडत, अंग उमा अरधंग अबे;
जग जावण आवण जोर नचावण, आवत काग तणे उपरे,
परमेश्वर मोद धरी पशुपाळण, कामप्रजाळण नाच करे।।8

।।छप्पय।।
करत नाच कइलास, पास लहि भूत प्रमेश्वर।
ओपत नभ आभास, खास मध भाल खयंकर।।
वार करण विश्वास, दास कुळ कमळ दिवाकर।
परम हिम चहुं पास, वास समशान विशंभर।।
दड दड दड डमरु बजे हास्य करत खड खड सु हर।
“काग” को संकट ‘धहवा’ कजू धम धम पद भर ‘गरलधर’।।

~~पद्मश्री दुला भाया “काग”